زيست بوم
با وجود هشدارهای جدی كارشناسان، هنوز از گازهای مخرب لایه اوزون مانند R12 و R22 در سردكننده‌ها استفاده می شود.
زمین میراث ماست؛ میراثی كه از پدرانمان به ارث رسيده و برای فرزندانمان به ارث خواهیم گذاشت. این میراث ارزشمند با ویژگی‌های خارق‌العاده‌اش مهد زندگی بشر بوده و گهواره ای متین و آرام برای به بلوغ رسیدن بشر. با تمامی این متانت، بشر تاكنون برای زمین چه كرده است؟
در میان نسل های گوناگون، این نسل ماست كه متهم تراز اول نابودی زمین است چرا كه قرن بیستم و خصوصاً نیمه دوم آن قرنی سرشار از تحولات سریع و بی سابقه در محیط زیست جهان بود. اثرگذاری انسان بر طبیعت اطرافش به جایی رسیده كه دارای ماهیت و اهمیت جهانی شده و متأسفانه هنوز این تاثیرات سرعت سرسام آوری دارد.
با صنعتی شدن جوامع بشری هر روز شتاب این تحول بیشتر می شد تا اینكه برخی از كارشناسان و دانشمندان هشدارهای جدی در این باره دادند و مسئله به‌عنوان یك مقوله بسیار مهم و جدی در ساحت بین المللی تسری یافت.
پیمان‌ها و قراردادهای بسیاری تاكنون در این باب بسته شده و با وجود اینكه اكثریت كشورها قریب به اتفاق آنها را امضا كرده‌اند، هنوز محیط زیست ما با مشكلات بسیار جدی روبه‌رو است.
جالب است كه با وجود اینكه انسان‌ها محیط زیست خودشان را آلوده می كنند- و البته بعضاً هم در راستای تمیز كردن آلودگی های قبلی می كوشند- محافظان بسیاری از این زمین عزیز محافظت می كنند كه یكی از این محافظان، لایه اوزون است.
بیش از ۷۷ سال پیش دانشمندان به وجود چنین نگهبان مورد وثوقی پی‌بردند؛ لایه‌اي كه كره زمین را از اشعه‌هاي ماوراي‌بنفش نگهداري مي‌كند.
از طرفي در همان زمان‌ها انقلاب CFCها به وجود آمد. موادي كه غیرسمي و غیراشتعال هستند و در صنایع سرمایشي مانند ساخت یخچال‌ها و كولرهای گازی، اسپري، فوم سازی و اسفنج سازی و... به كار مي‌آيد.
افزایش بي‌رویه مصرف CFCها آنقدر بود كه در سال ۱۹۷۴ به یك میلیون تن در سال رسید اما ۸سال بعد یعني در سال ۱۹۸۲ دانشمندان پي بردند كه در منطقه قطب جنوب در چتر حفاظتي از كره زمین (اوزون) سوراخي پدید آمده (منظور از سوراخ در واقع كم‌شدن ضخامت لایه اوزون است) و اشعه ماوراي بنفش از آن عبور مي‌كند. این مسئله سران كشورها را برآن داشت كه تازه به فكر حفظ و نگهداري لایه اوزون بیفتند.
سرانجام در سال ۱۹۸۷ در شهر مونترال كانادا فهرست موادي كه تخریب‌كننده لایه اوزون هستند تهیه شد و طبق تصمیم گیري كشورهایي كه عضو این كنوانسیون مي‌شدند باید مواد تخریب‌كننده را تا وقت معیني از فهرست مصرفي خود حذف كنند.
هم‌اكنون كمی بیش از ۲۰ سال از روز برگزاري نشست مونترال مي‌گذرد. كشور عزیز ما ایران نیز یكی از كشورهایی بود كه این تعهدنامه بین المللی را امضا كرده است.
طبق این تعهدنامه كشورهای توسعه یافته باید تا سال ۲۰۰۴، دیگر هیچ استفاده ای از گازهای مخرب CFC نداشته باشند و در هیچ كدام از محصولات آنها مانند دستگاه‌های سرمایشی از قبیل یخچال‌ها و كولرهای گازی و مبردهای گوناگون نباید از چنین گازهایی استفاده شود.
جالب است كه بسیاری از كشورهای توسعه یافته زودتر از موعد مقرر، استفاده از این گازها را قطع كردند. همچنین در پروتكل مونترال برای كشورهای در حال توسعه نیز تا سال ۲۰۰۷ وقت داده شده و كمك های نقدی و كارشناسی بسیاری هم در این مورد به كشورهای در حال توسعه شده است تا دیگر محصولاتی را كه از چنین گازهایی استفاده می كنند، تولید نشوند و حتی واردات این محصولات را نیز ممنوع كنند.
تا قبل از هشدارهای كارشناسان، بسیاری از ساوزوندگان و تولیدكنندگان دستگاه های مبرد از گازهای بسیار مخرب لایه اوزون مانند R12 و R22 استفاده می كردند.
ولی هم اكنون استفاده از چنین گازهایی در مبردهایی مانند یخچال‌ها و كولرهای گازی ممنوع شده و دیگر در هیچ كشور توسعه یافته‌ای چنین محصولاتی نه تولید و نه وارد و نه صادر می شود، ولی متأسفانه و با وجود این همه تذكرات كارشناسان امر، هنوز در ایران محصولاتی كه از گازهای R22 استفاده می‌كنند، وجود دارد و به راحتی از مرزهای كشور وارد می‌شود.
ایران به دلیل امضای پروتكل مونترال نباید اجازه واردات و تولید چنین محصولاتی را بدهد، درصورتی كه واردكنندگان تنها با پر كردن یك برگ تعهدنامه در گمرك، به تعداد دلخواه چنین دستگاه هایی را وارد می كنند، درصورتی كه موعد مقرر استفاده ایران از محصولاتی كه از گازهای مخرب CFC استفاده می‌كنند، گذشته و باید با جدیت این مسئله پیگیری شود.
از طرف دیگر با فرهنگ سازی مناسب و اطلاع‌رسانی می توان مردم را هم از خرید چنین محصولاتی بر حذر داشت.
هم‌اكنون تمامی كشورهای توسعه یافته در ساخت وسائلی مانند یخچال‌ها و كولرهای گازی از گازهای R407 و R410 استفاده می كنند و حتی اگر كسی سفارش ساخت این محصولات با گازهای R22 و R12 را هم بدهد، نمی ساوزوند ولی كشورهایی مانند چین هنوز هم دست از سر این لایه اوزون عزیز بر نداشته و همچنان به تولیدات زیانبار خود ادامه می دهد و در این صورت تنها راه نجات بخش لایه اوزون، الگوی خرید صحیح انسان هاست تا با دانایی و آگاهی خود، لوازمی كه از گازهای مخربی چون R22 و R12 استفاده می‌كنند را نخرند و باید در زمان خرید به مواد استفاده شده در مبردها دقت كنند تا بتوانند نقش خود را برای حفظ محافظ زمین (لایه اوزون) ایفا كنند.
با فرهنگ سازی مناسب و اطلاع رسانی می توان مردم را از خرید چنین محصولاتی كه از گازهاي مخرب اوزون مانند R12 و R 22 استفاده مي‌كنندبر حذر داشت
پروتكل مونترال
از پروتكل حفظ لایه اوزون كه در شهر مونترال كانادا به تصویب رسید، به‌عنوان یكی از مهم‌ترین قراردادهای حقوق بین‌الملل تجلیل می‌شود.
این نشان می‌دهد كه می‌توان با تهدید‌های جهانی، مشتركاً مبارزه كرد. در دهه ۱۹۸۰ وحشت دانشمندان و كارشناسان از روند سریع تخریب لایه اوزون دوچندان شد و این وحشت مؤثر، به واكنش سریع بی‌نظیری انجامید: دو سال پس از اولین اندازه‌گیری فشردگی لایه اوزون كه در حال تراكم بود، پروتكل مونترال درباره موادی كه باعث از بین رفتن لایه اوزون می‌شود در ۱۶سپتامبر سال ۱۹۸۷ به تصویب رسید.
این سند را تا به حال بیش از ۱۹۰ كشور امضا كرده‌اند. مفاد این پروتكل، اقدامات جهانی را برای منع استفاده از موادی كه منجر به تولید گازهای آلاینده جو می‌شوند، تنظیم می‌كند، ضوابط تولید حداكثر این گازها را مشخص می‌سازد و نیز به كشورهای در حال رشد كمك می‌كند كه به این اهداف دست یابند.
ایران در سال ۱۳۶۹ به كنوانسیون وین و پروتكل مونترال مركزی ملحق شد. دفتر حفاظت لایه اوزون در سال ۱۳۷۲ با همكاری سازمان حفاظت محیط زیست و برنامه عمران سازمان ملل متحد تشكیل شد و به‌طور رسمی كار خود را از سال ۱۳۷۳ آغاز كرد.
كنوانسیون وین در سال ۱۹۸۵ برای حفاظت از لایه اوزون توسط سازمان ملل متحد و دیگر كشورها تدوین شد و در سال ۱۹۸۷ پروتكل مونترال ابتدا توسط ۴۶ كشور پذیرفته شد.
در حال حاضر اكثر كشورهای صنعتی و نیمه صنعتی، ازمتعهدان كنوانسیون وین و پروتكل مونترال هستند. طبق پروتكل مونترال، كشورهای توسعه یافته تعهد كرده‌اند كه به تولید و مصرف مواد مخرب لایه اوزون (CFCها، هالون‌ها و تتراكلرید كربن) در سال ۲۰۰۰ خاتمه دهند و كشورهای در حال توسعه را از نظر مالی و فنی حمایت كنند.
اوزون چيست؟
واژه اوزون یك واژه یونانی به معنای بوی تند و زننده است كه هم اكنون لقب لایه محافظ زمین در برابر اشعه ماوراي بنفش شده است. اوزون یا O3، گاز آبی كمرنگی است كه هر مولكول آن از 3 اتم اكسیژن تشكیل شده است. بیشترین مقدار اوزون و اتمسفر زمین در منطقه ای به نام استراتوسفر وجود دارد.
لایه اوزون كه در ارتفاع ۱۵ تا ۲۰ كیلومتری بالای سطح زمین تشكیل شده است، اشعه خطرناك ماورای بنفش (UV) را جذب و از رسیدن آن به سطح زمین جلوگیری می كند به همین دلیل وجود این لایه برای ادامه حیات بر روی كره زمین ضروری است.
البته این گاز در سطح زمین نیز وجود دارد و بسیار خطرناك است. اوزون سطحی یا جو پایین در اثر تركیبات حاصل از سوخت های فسیلی، همچون اكسیدهای نیتروژن و هیدروكربورهای نسوخته ای به وجود می آید كه در مجاورت تشعشعات UV خورشید قرار گرفته‌اند.
اوزون سطحی در لایه توپوسفر در سطح زمین به وجود می آید كه یكی از عوامل آلوده‌كننده هواست و سبب ایجاد مه، دود فتوشیمیایی و نهایتاً بیماری های تنفسی می شود. برخی از این گازها كه شامل CFCها، هالون‌ها، متیل بروماید و... هستند، پس از رسیدن به لایه اوزون به‌علت داشتن مولكول های هالوژن باعث تخریب مولكول های اوزون و تحلیل رفتن این لایه می شوند.
چرا CFCها مضرند؟
در اوایل دهه ۱۹۷۰ برای اولین بار محققان دریافتند كه لایه اوزون در حال تخریب است. ابتدا تصور می شد كه عامل اصلی تخریب، اكسیدهای نیتروژن حاصل از پرواز هواپیماهای مافوق صوت در استراتوسفر است تا این كه در سال 1974 اعلام شد بعضی مواد شیمیایی ساخت بشر با نام كلروفلوئوروكربن‌ها (CFCها) به لایه اوزون صدمه وارد می‌كنند.
اتم‌های كلر در لایه استراتوسفر با مولكول‌های اوزون واكنش می‌دهند و باعث می شوند كه یكی از اكسیژن های مولكول اتم را جداكنند.
در این صورت مولكول O3 تبدیل به یك O2 و یك تركیب كلر و اكسیژن می شود. این تركیب كلر و اكسیژن با گرم شدن و گرفتن انرژی خورشیدی مجدداً واكنش نشان داده و كلر آن جدا می شود.
شاید باورتان نشود ولی هر كلر می تواند حدود ۱۰۰ هزار مولكول اوزون (O3) را تخریب كند.
نكته هولناك‌تر از این، ماندگاری بسیار بالای این گازهای مخرب در جو است كه بین ۵۰ تا ۱۵۰ سال در اتمسفر می ماند و تا حذف كامل این گازها كه قبلا وارد جو شده‌اند حداقل نیم قرن لازم است.
به همین خاطر است كه ما انسان‌ها باید از هم اكنون این میراث عظيم را برای فرزندانمان حفظ كنیم.
زمین میراث ماست؛ میراثی كه از پدرانمان به ارث رسيده و برای فرزندانمان به ارث خواهیم گذاشت. این میراث ارزشمند با ویژگی‌های خارق‌العاده‌اش مهد زندگی بشر بوده و گهواره ای متین و آرام برای به بلوغ رسیدن بشر. با تمامی این متانت، بشر تاكنون برای زمین چه كرده است؟
در میان نسل های گوناگون، این نسل ماست كه متهم تراز اول نابودی زمین است چرا كه قرن بیستم و خصوصاً نیمه دوم آن قرنی سرشار از تحولات سریع و بی سابقه در محیط زیست جهان بود. اثرگذاری انسان بر طبیعت اطرافش به جایی رسیده كه دارای ماهیت و اهمیت جهانی شده و متأسفانه هنوز این تاثیرات سرعت سرسام آوری دارد.
با صنعتی شدن جوامع بشری هر روز شتاب این تحول بیشتر می شد تا اینكه برخی از كارشناسان و دانشمندان هشدارهای جدی در این باره دادند و مسئله به‌عنوان یك مقوله بسیار مهم و جدی در ساحت بین المللی تسری یافت.
پیمان‌ها و قراردادهای بسیاری تاكنون در این باب بسته شده و با وجود اینكه اكثریت كشورها قریب به اتفاق آنها را امضا كرده‌اند، هنوز محیط زیست ما با مشكلات بسیار جدی روبه‌رو است.
جالب است كه با وجود اینكه انسان‌ها محیط زیست خودشان را آلوده می كنند- و البته بعضاً هم در راستای تمیز كردن آلودگی های قبلی می كوشند- محافظان بسیاری از این زمین عزیز محافظت می كنند كه یكی از این محافظان، لایه اوزون است.
بیش از ۷۷ سال پیش دانشمندان به وجود چنین نگهبان مورد وثوقی پی‌بردند؛ لایه‌اي كه كره زمین را از اشعه‌هاي ماوراي‌بنفش نگهداري مي‌كند.
از طرفي در همان زمان‌ها انقلاب CFCها به وجود آمد. موادي كه غیرسمي و غیراشتعال هستند و در صنایع سرمایشي مانند ساخت یخچال‌ها و كولرهای گازی، اسپري، فوم سازی و اسفنج سازی و... به كار مي‌آيد.
افزایش بي‌رویه مصرف CFCها آنقدر بود كه در سال ۱۹۷۴ به یك میلیون تن در سال رسید اما ۸سال بعد یعني در سال ۱۹۸۲ دانشمندان پي بردند كه در منطقه قطب جنوب در چتر حفاظتي از كره زمین (اوزون) سوراخي پدید آمده (منظور از سوراخ در واقع كم‌شدن ضخامت لایه اوزون است) و اشعه ماوراي بنفش از آن عبور مي‌كند. این مسئله سران كشورها را برآن داشت كه تازه به فكر حفظ و نگهداري لایه اوزون بیفتند.
سرانجام در سال ۱۹۸۷ در شهر مونترال كانادا فهرست موادي كه تخریب‌كننده لایه اوزون هستند تهیه شد و طبق تصمیم گیري كشورهایي كه عضو این كنوانسیون مي‌شدند باید مواد تخریب‌كننده را تا وقت معیني از فهرست مصرفي خود حذف كنند.
هم‌اكنون كمی بیش از ۲۰ سال از روز برگزاري نشست مونترال مي‌گذرد. كشور عزیز ما ایران نیز یكی از كشورهایی بود كه این تعهدنامه بین المللی را امضا كرده است.
طبق این تعهدنامه كشورهای توسعه یافته باید تا سال ۲۰۰۴، دیگر هیچ استفاده ای از گازهای مخرب CFC نداشته باشند و در هیچ كدام از محصولات آنها مانند دستگاه‌های سرمایشی از قبیل یخچال‌ها و كولرهای گازی و مبردهای گوناگون نباید از چنین گازهایی استفاده شود.
جالب است كه بسیاری از كشورهای توسعه یافته زودتر از موعد مقرر، استفاده از این گازها را قطع كردند. همچنین در پروتكل مونترال برای كشورهای در حال توسعه نیز تا سال ۲۰۰۷ وقت داده شده و كمك های نقدی و كارشناسی بسیاری هم در این مورد به كشورهای در حال توسعه شده است تا دیگر محصولاتی را كه از چنین گازهایی استفاده می كنند، تولید نشوند و حتی واردات این محصولات را نیز ممنوع كنند.
تا قبل از هشدارهای كارشناسان، بسیاری از ساوزوندگان و تولیدكنندگان دستگاه های مبرد از گازهای بسیار مخرب لایه اوزون مانند R12 و R22 استفاده می كردند.
ولی هم اكنون استفاده از چنین گازهایی در مبردهایی مانند یخچال‌ها و كولرهای گازی ممنوع شده و دیگر در هیچ كشور توسعه یافته‌ای چنین محصولاتی نه تولید و نه وارد و نه صادر می شود، ولی متأسفانه و با وجود این همه تذكرات كارشناسان امر، هنوز در ایران محصولاتی كه از گازهای R22 استفاده می‌كنند، وجود دارد و به راحتی از مرزهای كشور وارد می‌شود.
ایران به دلیل امضای پروتكل مونترال نباید اجازه واردات و تولید چنین محصولاتی را بدهد، درصورتی كه واردكنندگان تنها با پر كردن یك برگ تعهدنامه در گمرك، به تعداد دلخواه چنین دستگاه هایی را وارد می كنند، درصورتی كه موعد مقرر استفاده ایران از محصولاتی كه از گازهای مخرب CFC استفاده می‌كنند، گذشته و باید با جدیت این مسئله پیگیری شود.
از طرف دیگر با فرهنگ سازی مناسب و اطلاع‌رسانی می توان مردم را هم از خرید چنین محصولاتی بر حذر داشت.
هم‌اكنون تمامی كشورهای توسعه یافته در ساخت وسائلی مانند یخچال‌ها و كولرهای گازی از گازهای R407 و R410 استفاده می كنند و حتی اگر كسی سفارش ساخت این محصولات با گازهای R22 و R12 را هم بدهد، نمی ساوزوند ولی كشورهایی مانند چین هنوز هم دست از سر این لایه اوزون عزیز بر نداشته و همچنان به تولیدات زیانبار خود ادامه می دهد و در این صورت تنها راه نجات بخش لایه اوزون، الگوی خرید صحیح انسان هاست تا با دانایی و آگاهی خود، لوازمی كه از گازهای مخربی چون R22 و R12 استفاده می‌كنند را نخرند و باید در زمان خرید به مواد استفاده شده در مبردها دقت كنند تا بتوانند نقش خود را برای حفظ محافظ زمین (لایه اوزون) ایفا كنند.
با فرهنگ سازی مناسب و اطلاع رسانی می توان مردم را از خرید چنین محصولاتی كه از گازهاي مخرب اوزون مانند R12 و R 22 استفاده مي‌كنندبر حذر داشت
پروتكل مونترال
از پروتكل حفظ لایه اوزون كه در شهر مونترال كانادا به تصویب رسید، به‌عنوان یكی از مهم‌ترین قراردادهای حقوق بین‌الملل تجلیل می‌شود.
این نشان می‌دهد كه می‌توان با تهدید‌های جهانی، مشتركاً مبارزه كرد. در دهه ۱۹۸۰ وحشت دانشمندان و كارشناسان از روند سریع تخریب لایه اوزون دوچندان شد و این وحشت مؤثر، به واكنش سریع بی‌نظیری انجامید: دو سال پس از اولین اندازه‌گیری فشردگی لایه اوزون كه در حال تراكم بود، پروتكل مونترال درباره موادی كه باعث از بین رفتن لایه اوزون می‌شود در ۱۶سپتامبر سال ۱۹۸۷ به تصویب رسید.
این سند را تا به حال بیش از ۱۹۰ كشور امضا كرده‌اند. مفاد این پروتكل، اقدامات جهانی را برای منع استفاده از موادی كه منجر به تولید گازهای آلاینده جو می‌شوند، تنظیم می‌كند، ضوابط تولید حداكثر این گازها را مشخص می‌سازد و نیز به كشورهای در حال رشد كمك می‌كند كه به این اهداف دست یابند.
ایران در سال ۱۳۶۹ به كنوانسیون وین و پروتكل مونترال مركزی ملحق شد. دفتر حفاظت لایه اوزون در سال ۱۳۷۲ با همكاری سازمان حفاظت محیط زیست و برنامه عمران سازمان ملل متحد تشكیل شد و به‌طور رسمی كار خود را از سال ۱۳۷۳ آغاز كرد.
كنوانسیون وین در سال ۱۹۸۵ برای حفاظت از لایه اوزون توسط سازمان ملل متحد و دیگر كشورها تدوین شد و در سال ۱۹۸۷ پروتكل مونترال ابتدا توسط ۴۶ كشور پذیرفته شد.
در حال حاضر اكثر كشورهای صنعتی و نیمه صنعتی، ازمتعهدان كنوانسیون وین و پروتكل مونترال هستند. طبق پروتكل مونترال، كشورهای توسعه یافته تعهد كرده‌اند كه به تولید و مصرف مواد مخرب لایه اوزون (CFCها، هالون‌ها و تتراكلرید كربن) در سال ۲۰۰۰ خاتمه دهند و كشورهای در حال توسعه را از نظر مالی و فنی حمایت كنند.
اوزون چيست؟
واژه اوزون یك واژه یونانی به معنای بوی تند و زننده است كه هم اكنون لقب لایه محافظ زمین در برابر اشعه ماوراي بنفش شده است. اوزون یا O3، گاز آبی كمرنگی است كه هر مولكول آن از 3 اتم اكسیژن تشكیل شده است. بیشترین مقدار اوزون و اتمسفر زمین در منطقه ای به نام استراتوسفر وجود دارد.
لایه اوزون كه در ارتفاع ۱۵ تا ۲۰ كیلومتری بالای سطح زمین تشكیل شده است، اشعه خطرناك ماورای بنفش (UV) را جذب و از رسیدن آن به سطح زمین جلوگیری می كند به همین دلیل وجود این لایه برای ادامه حیات بر روی كره زمین ضروری است.
البته این گاز در سطح زمین نیز وجود دارد و بسیار خطرناك است. اوزون سطحی یا جو پایین در اثر تركیبات حاصل از سوخت های فسیلی، همچون اكسیدهای نیتروژن و هیدروكربورهای نسوخته ای به وجود می آید كه در مجاورت تشعشعات UV خورشید قرار گرفته‌اند.
اوزون سطحی در لایه توپوسفر در سطح زمین به وجود می آید كه یكی از عوامل آلوده‌كننده هواست و سبب ایجاد مه، دود فتوشیمیایی و نهایتاً بیماری های تنفسی می شود. برخی از این گازها كه شامل CFCها، هالون‌ها، متیل بروماید و... هستند، پس از رسیدن به لایه اوزون به‌علت داشتن مولكول های هالوژن باعث تخریب مولكول های اوزون و تحلیل رفتن این لایه می شوند.
چرا CFCها مضرند؟
در اوایل دهه ۱۹۷۰ برای اولین بار محققان دریافتند كه لایه اوزون در حال تخریب است. ابتدا تصور می شد كه عامل اصلی تخریب، اكسیدهای نیتروژن حاصل از پرواز هواپیماهای مافوق صوت در استراتوسفر است تا این كه در سال 1974 اعلام شد بعضی مواد شیمیایی ساخت بشر با نام كلروفلوئوروكربن‌ها (CFCها) به لایه اوزون صدمه وارد می‌كنند.
اتم‌های كلر در لایه استراتوسفر با مولكول‌های اوزون واكنش می‌دهند و باعث می شوند كه یكی از اكسیژن های مولكول اتم را جداكنند.
در این صورت مولكول O3 تبدیل به یك O2 و یك تركیب كلر و اكسیژن می شود. این تركیب كلر و اكسیژن با گرم شدن و گرفتن انرژی خورشیدی مجدداً واكنش نشان داده و كلر آن جدا می شود.
شاید باورتان نشود ولی هر كلر می تواند حدود ۱۰۰ هزار مولكول اوزون (O3) را تخریب كند.
نكته هولناك‌تر از این، ماندگاری بسیار بالای این گازهای مخرب در جو است كه بین ۵۰ تا ۱۵۰ سال در اتمسفر می ماند و تا حذف كامل این گازها كه قبلا وارد جو شده‌اند حداقل نیم قرن لازم است.
به همین خاطر است كه ما انسان‌ها باید از هم اكنون این میراث عظيم را برای فرزندانمان حفظ كنیم.
+ نوشته شده در شنبه بیست و نهم اسفند ۱۳۸۸ ساعت 12:52 توسط علی
|